خبرگزاری ایسنا: در حالی که در شهر تهران نسبت به مدیریت ریسک مخاطرات زمین بی‌توجهی شده و ساختمان‌های بلندمرتبه و سازه‌های حساس در اطراف گسل‌ها ساخته شده است، رییس پژوهشکده علوم زمین از شناسایی گسل جدید در بین بزرگراه‌های حکیم و همت با توان لرزه‌زایی بالا خبر می‌دهد.
اولین زلزله ثبت‌شده در تاریخ برای شهر تهران مربوط به ۴۰۰ سال پیش از میلاد است که این زلزله با بزرگی ۷٫۶ ریشتر مناطق «ری» و «ایوانکی» را لرزاند.
شهر ری تا سال ۵۵۶ خورشیدی زلزله‌هایی با بزرگای ۶٫۵ تا ۷٫۷ را تجربه کرده است و در سال ۱۳۴۱ شمسی بوئین زهرا زلزله ۷٫۲ ریشتری، در ۱۳۵۲ ورامین و ایوانکی زلزله ۵ ریشتری، در ۱۳۶۹ رودبار و منجیل زلزله ۷٫۴ ریشتری و ۱۳۸۳ فیروز آباد زلزله ۶٫۳ ریشتری را پشت سر گذاشته‌اند و به عنوان مهمترین رخدادهای لرزه‌ای کشور از آن نام برده می‌شود.
در میان زلزله‌های مهم، زلزله‌های طبس با شدت ۷٫۷ ریشتر در سال ۱۳۵۷ و با تلفات انسانی بالغ بر ۱۹ هزار نفر و تخریب ۱۶ روستا، زلزله «سیرچ» با شدت ۷٫۴ در سال ۱۳۶۰ و تلفات انسانی ۱۳۰۰ نفر و تخریب ۸۵ درصدی شهر، زلزله رودبار و منجیل در سال ۱۳۶۹ با شدت ۷٫۴ ریشتر و تلفات انسانی ۳۵ هزار نفر و بالاخره زلزله بم در سال ۱۳۸۲ با قدرت ۶٫۵ ریشتر و تلفات انسانی بیش از ۴۰ هزار نفر جهانی شدند؛ چراکه بخش بسیاری از شهر تخریب شد و مهمتر از آن تلفات انسانی زیادی به همراه داشته است.
هر چند که زلزله در ایران همواره با تخریب و تلفات انسانی همراه بوده است ولی یکی از نگرانی‌های محققان علوم زمین و زلزله شناسان، زمین‌لرزه در کلانشهر تهران است؛ چراکه علی رغم وجود گسل‌های فراوان، بلند مرتبه سازی در آن بدون رعایت حریم گسل‌ها به شدت رواج درد.
این در حالی است که دکتر مرتضی طالبیان رییس پژوهشکده علوم زمین خبر از شناسایی گُسل جدید در تهران می‌دهد.
ایران در کمربند زلزله دنیا
دکتر مرتضی طالبیان رییس پژوهشکده علوم زمین در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، ایران را کشوری زلزله خیر معرفی کرد و افزود: بررسی زلزله‌های تاریخی کشور نشان می‌دهد که در گذشته‌های دور زلزله‌های بزرگ و مخربی رُخ داده است به گونه‌ای که برخی از شهرهای بزرگ کشور بر اثر این زلزله‌ها تخریب شده‌اند.
طالبیان با اشاره به وضعیت لرزه خیزی کنونی کشور، اظهار کرد: بر اساس داده‌های به دست آمده از دستگاه‌های لرزه نگار تقریبا همه نقاط کشور لرزه خیز است هر چند که میزان بزرگای زلزله در نقاط مختلف کشور متفاوت است.
به گفته وی میزان فراوانی رخدادهای لرزه‌ای منطقه زاگرس بیشتر و با بزرگای کمتر است و در مقابل در منطقه البرز و شرق ایران زلزله‌های بزرگتری رخ می‌دهد ضمن آنکه دوره بارگشت آنها طولانی‌تر است به این معنا که تعداد زلزله‌های کمتری در دوران حیات بشر رخ می‌دهد.
طالبیان اضافه کرد: بر این اساس در مناطقی که فراوانی زلزله‌ها در منطقه‌ای کمتر است، افراد به سرعت فراموش می‌کنند و به همین دلیل اغلب شهرهای کشور در برابر زلزله مقاوم نیست چون زلزله را حس نکرده‌اند و نتوانستند با آن زندگی کنند.
رییس پژوهشکده علوم زمین با تاکید بر اینکه این مساله‌ای است که در سراسر کشور وجود دارد، خاطر نشان کرد: ولی در مقابل آیین نامه‌های مربوط به ساختمان سازی به مقاوم سازی ساختمان‌ها تاکید دارند و در این آیین نامه‌ها یادآوری می‌شود که باید ساختمان‌ها به گونه‌ای ساخته شوند که در زمان بروز زلزله سقف فرو نریزد و تلفاتی نداشته باشد.
وی با بیان اینکه این مساله در چند سال اخیر به ویژه بعد از زلزله‌های رودبار و بم اطلاع رسانی‌های خوبی به مردم شده است ولی کافی نیست، افزود: تنها راه مواجهه با زلزله، مقاوم سازی سازه‌ها در برابر مخاطرات و زمین‌لرزه است.
طالبیان با تاکید بر اینکه زلزله قابل پیش بینی نیست، ادامه داد: اینکه امیدهای واهی برای پیش بینی زلزله داده می‌شود، اشتباه است؛ چراکه در این صورت سازه‌های ضعیف ساخته می‌شوند و در زمان وقوع زلزله تلفات زیاد به دنبال خواهد داشت.
گسل‌های تهران و مخاطرات آن
وی به بیان وضعیت لرزه‌خیری تهران پرداخت و گفت: از ۳۰ سال گذشته سازمان زمین شناسی با تهیه نقشه‌هایی، گسل‌های تهران را معرفی کرده است و از آن زمان تاکنون تغییرات زیادی در این گسل‌ها و جایگاه آنها ایجاد نشده است.
طالبیان اضافه کرد: گسل‌های شناخته شده عمدتا در شمال و جنوب بوده است.
رییس پژوهشکده علوم زمین از اجرای مطالعات جدیدی بر روی گسل‌های تهران خبر داد و اظهار کرد: نتایج این مطالعات نشان داد که گسل شمال تهران توان ایجاد زمین لرزه‌هایی که در تاریخ تهران درج شده است را ندارد و گسل‌های جنوب تهران نیز این قابلیت را ندارند.
وی با اشاره به ثبت شده زمین لرزه‌های تاریخی در شهر ری، گفت: سوالی که در این زمینه مطرح شد این بود که منشا این زمین لرزه‌ها کجاست. برای یافتن پاسخ مناسب به این سوال، مطالعات گسترده‌ای در بخش مرکزی شهر تهران انجام شد و توانستیم گسل «پردیسان» را اخیرا معرفی کنیم.
طالبیان به محل قرار گیری این گسل اشاره کرد و افزود: محل این گسل در بین بزرگراه آیت الله حکیم و شهید همت قرار دارد. این گسل در حال حاضر فعال‌ترین گسلی است که در تهران وجود دارد و توان لرزه‌زایی آن به مراتب بیشتر از گسل‌های شمال و جنوب تهران است.
سناریوهای تدوین شده برای لرزه‌زایی گسل پردیسان
وی با اشاره به توان لرزه‌زایی گسل پردیسان، یادآور شد: بر اساس بررسی‌های انجام شده این گسل توان لرزه‌زایی ۶٫۲ تا ۶٫۳ ریشتر را خواهد داشت ولی فراموش نکنیم که زلزله بم ۶٫۵ ریشتر بوده است و لزومی که توان گسلی ۷ ریشتر و بیشتر از آن باشد.
طالبیان تاکید کرد: در فلات ایران عموما زمین لرزه‌هایی که بیشتر از ۵٫۵ هستند میتوانند مخرب باشد.
این محقق اضافه کرد: در شهرهای بزرگ که ساختمان‌های بلندمرتبه تاسیس شده است و به ویژه در مناطقی که خاک منطقه سست باشد، تخریب ناشی از زلزله به مراتب شدیدتر خواهد بود.
وی خاطر نشان کرد: زلزله‌هایی که در کشور رخ داده است، اغلب در مناطقی بوده‌اند که ارتفاع ساختمان‌ها و جمعیت کم بوده است. در بم، رودبار و شرق ایران ساختمان‌های بلند مرتبه زیادی ساخته نشده بود.
طالبیان تاکید کرد: در مقابل در شهر تهران هر نوع زلزله‌ای که بیشتر از ۵٫۵ ریشتر باشد، می‌تواند موجب تخریب سازه‌ها شود.
لزوم بازنگری نقشه جامع شهر تهران
این محقق علوم زمین با اشاره به اثرات گسل پردیسان در نقشه جامع تهران، تاکید کرد: بر این اساس لازم است این نقشه‌ها مورد بازنگری قرار گیرند؛ چرا که در مصوبات شورای عالی شهرسازی نیز بر رعایت حریم گسل‌ها تاکید شده است.
به گفته وی لازم است هر سال یکبار نقشه جامع شهر تهران مورد بازبینی قرار گیرد.
طالبیان با بیان اینکه در زمینه بازنگری نقشه جامع شهر تهران اقدامات آغاز شده است، ابراز امیدواری کرد که به زودی در این زمینه اقدام شود تا برای ساختمان‌هایی که در نزدیکی گسل‌ها قرار دارند، مقررات خاصی وضع شود ضمن آنکه ساختمان‌های حساس در حریم گسل‌ها ساخته نشود.
رییس پژوهشکده علوم زمین اجرای این امر را موجب ایمن سازی شهر تهران خواهد شد.
گسل فعال در کنار فرونشست زمین
رییس پژوهشکده علوم زمین با اشاره وجود پدیده فرونشست زمین در کشور، گفت: این پدیده، یک پدیده مستقل از زلزله است و ارتباطی با رخدادهای زمین لرزه ندارد.
وی یادآور شد: ولی در مناطقی که فرونشست وجود دارد به دلیل تغییراتی که در سطح زمین رخ می‌دهد موجب خواهد شد که ساختمان‌ها حتی بدون رخ دادن زلزله، فرو بریزند.
طالبیان همچنین اظهار کرد: از سوی دیگر با ایجاد فرونشست، ساختمان‌ها سست و ضعیف و در زمان زلزله، تخریب شدیدتر خواهد شد.
زلزله‌های متعدد در جنوب تهران
طالبیان در خصوص زلزله‌های متعدد جنوب تهران، با تاکید بر اینکه این زلزله‌ها در جنوب ایران طبیعی است، توضیح داد: زمین لرزه‌های منطقه زاگرس طبیعی است و در گذشته هم همین وضعیت در این منطقه حاکم بوده ولی در سال‌های اخیر به دلیل ایجاد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری و افزایش اطلاع رسانی، به نظر می‌رسد که تعداد زلزله‌ها افرایش یافته است.
وی افزایش حساسیت خبرگزاری‌ها و مردم در خصوص زلزله را از دیگر عواملی دانست که در ایجاد تصور افزایش تعداد زلزله‌های کشور موثر بوده است و ادامه داد: علاوه بر آن کانال‌های اطلاع رسانی نیز بیشتر شده است که از نظر افراد جامعه تعداد رخدادهای لرزه‌ای کشور افزایش یافته است.
طالبیان اضافه کرد: ولی بررسی داده‌های ایستگاه‌های لرزه نگاری حکایت از افزایش تعداد زلزله‌های کشور ندارد.
تاثیر رخداد زلزله‌های کوچک در جلوگیری از زلزله‌های بزرگ
این محقق علوم زمین با تاکید بر اینکه رخ دادن زلزله‌های کوچک در منطقه زاگرس به معنای عدم رخداد زلزله‌های بزرگ در این منطقه نیست، اظهار کرد: در بخش شمالی زاگرس همواره زلزله‌های بزرگ داشتیم، داریم و خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه در بخش‌های جنوبی کشور نیز انتظار زلزله‌های بزرگ هست، خاطر نشان کرد: ولی آمار زلزله‌های متوسط نشان می‌دهد که زمین لرزه‌های متوسط این منطقه فراوان‌تر نسبت به سایر مناطق است ولی معنای این گفته این نیست که زلزله بزرگ در این منطقه رخ نخواهد داد ولی زلزله‌های متوسط بیشتر از زلزله‌های بزرگ رخ داده است.
